İptal Edilen İhalelere Karşı Başvurular Nasıl Yapılır?

İptal edilen ihalelere karşı başvuruların nasıl yapılacağı hususu ihale mevzuatında farklı şekillerde düzenlenmiştir. Bunun için öncelikle 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununda ihalenin iptalini düzenleyen hükümleri incelemek faydalı olacaktır. 4734 Sayılı Kanunu incelendiğimizde ihale iptallerine yönelik üç temel sürecin bulunduğu görmekteyiz. Bu süreçler anılan aşağıda belirtilen maddelerinde belirtilmiştir;

 

1. 16’ncı maddesinde düzenlendiği şekli ile "İhale saatinden önce ihalenin iptal edilmesi",
2. 39’uncu maddesinde düzenlendiği şekli ile "Bütün tekliflerin reddedilmesi ve ihalenin iptali",
3. 40’ıncı maddesinde düzenlendiği şekli ile "İhale yetkilisinin karar tarihini izleyen en geç beş iş günü içinde gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle ihalenin iptali",

İhale iptal süreçlerini düzenleyen 4734 sayılı Kanun maddeleri ile bu maddelerin gerekçelerine bakıldığında ise aşağıdaki hususlara yer verildiği anlaşılmaktadır.

İhale saatinden önce ihalenin iptal edilmesini düzenleyen 16’ncı maddede; idarenin gerekli gördüğü veya ihale dokümanında yer alan belgelerde ihalenin yapılmasına engel olan ve düzeltilmesi mümkün bulunmayan hususların bulunduğunun tespit edildiği hallerde ihale saatinden önce ihalenin iptal edilebileceği ifade edilmiştir.

Bütün tekliflerin reddedilmesi ve ihalenin iptalini düzenleyen 39’uncu maddede ihale komisyonunun ihale iptaline ilişkin yetki sınırları belirlenmiştir. Buna göre;

İhale komisyonu kararı üzerine idare, verilmiş olan bütün teklifleri reddederek ihaleyi iptal etmekte serbesttir. İhalenin iptal edilmesi halinde bu durum bütün isteklilere derhal bildirilmelidir. Ayrıca, ihalenin iptal edilme gerekçelerinin talep eden isteklilere idarece bildirilmesi gerekmektedir.

 

Söz konusu maddenin gerekçesinde ise; “Tekliflerin yaklaşık maliyete kıyasla çok yüksek olması veya yaklaşık maliyete göre çok yüksek olmamakla birlikte mevcut ödeneğin verilen teklifleri karşılayamaması, Kanunun temel ilkelerine uygun olmayan durumların tespiti gibi nedenlerle, ihale yetkilisinin onayından önceki herhangi bir aşamada ihale komisyonunun kararı üzerine idareye ihaleyi iptal etme yetkisi verilerek, buna ilişkin hükümler düzenlenmiştir.” İfadelerine yer verilmiştir.

Bu düzenlemelerden, ihale komisyonun kararı üzerine idarenin 4734 sayılı kanunun 39’uncu maddesine istinaden ihalenin iptal edilebilmesine yönelik yetkileri belirli bir çerçevede sınırlandırılmıştır. Kanun maddesi ile verilen yetki, tekliflerin yaklaşık maliyete göre çok yüksek olması durumu ile temel ilkelere aykırı bir durumun varlığı çerçevesinde kullanılabilmektedir.

 

İhale yetkilisinin karar tarihini izleyen en geç beş iş günü içinde gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle ihalenin iptalini düzenleyen 40’ıncı madde de ise; 4734 sayılı Kanunun 37 ve 38 inci maddelere göre yapılan değerlendirme sonucunda ihalenin, ekonomik açıdan en avantajlı teklifi veren isteklinin üzerinde bırakılacağı,

Ekonomik açıdan en avantajlı teklif, sadece fiyat esasına göre veya fiyatla birlikte işletme ve bakım maliyeti, maliyet etkinliği, verimlilik, kalite ve teknik değer gibi fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirleneceği, ekonomik açıdan en avantajlı teklifin fiyat dışındaki unsurlar da dikkate alınarak belirleneceği ihalelerde, ihale dokümanında bu unsurların parasal değerleri veya nispi ağırlıkları belirlenir.

İhale komisyonu gerekçeli kararını belirleyerek, ihale yetkilisinin onayına sunar. Kararlarda isteklilerin adları veya ticaret unvanları, teklif edilen bedeller, ihalenin tarihi ve hangi istekli üzerine hangi gerekçelerle yapıldığı, ihale yapılmamış ise nedenleri belirtilir.

İhale yetkilisi, karar tarihini izleyen en geç beş iş günü içinde ihale kararını onaylar veya gerekçesini açıkça belirtmek suretiyle iptal eder.

İhale; kararın onaylanması halinde geçerli, iptal edilmesi halinde ise hükümsüz sayılır.

Kanun hükümlerine göre, bütün tekliflerin reddedilerek ihalenin iptal edilmesi konusunda ihale komisyonunun takdir yetkisi bulunduğu gibi, ekonomik açıdan en avantajlı teklif sahibi belirlenerek ihalenin sonuçlandırılmasına ilişkin komisyon kararlarının onaylanıp onaylanmaması konusunda da ihale yetkilisinin takdir yetkisinin bulunduğu açık olup, bu yetki kullanılırken hukuken geçerli seçenekler arasından tercihte bulunulması ve işlemin yapılıp yapılmaması noktasında makûl ve meşru sebepler dikkate alınarak karar verilmesi gerekmektedir.

İptal Edilen İhalelere Karşı Başvurular Nasıl Yapılır?

4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve ilgili diğer mevzuat düzenlemeleri çerçevesinde; ihale yetkilisince ihale onayının verildiği tarihten itibaren; sözleşmenin taraflarca imzalanıp notere onaylattırılması ve tescili ile noter onayı ve tescili gerekmeyen hallerde ise taraflarca sözleşmenin imzalanmasına kadar geçen süreçteki idari işlem ve eylemlere karşı aday, istekli veya istekli olabilecekler tarafından yapılacak başvuruların öncelikle idareye yapılması gerekmektedir.

İdareye yapılan şikayet başvurusu üzerine idare tarafından alınan kararın uygun bulunmaması veya on günlük süre içerisinde idare tarafından bir karar alınmaması hallerinde veya şikayet ya da itirazen şikayet üzerine idare tarafından alınan ihalenin iptali kararlarına karşı doğrudan Kuruma itirazen şikayet başvurusunda bulunulabilmektedir.

Bu bağlamda ihale sürecindeki hukuka aykırı işlem veya eylemler nedeniyle bir hak kaybına veya zarara uğradığını veya zarara uğramasının muhtemel olduğunu iddia eden aday veya istekli ile istekli olabilecekler, 4734 sayılı Kanunda belirtilen şekil ve usul kurallarına uygun olmak şartıyla şikayet ve itirazen şikayet başvurusunda bulunabilirler. Dikkat edilmesi geren en önemli husus şikayet ve itirazen şikayet başvurularının, dava açılmadan önce tüketilmesi zorunlu idari başvuru yolları olduğu hususudur.

Mevcut durumda şikayet başvuruları idareye, itirazen şikayet başvuruları Kuruma hitaben EKAP üzerinden elektronik ortamda yazılmış ve e-imza ile imzalanmış dilekçelerle yapılabilmektedir.

Peki iptal edilen ihalelere başvurular nasıl yapılmalıdır?

İhale mevzuatı düzenlemeleri incelendiğinde şikayet başvuruları ilgili idarenin ihale sürecindeki işlem veya eylemlerin hukuka aykırılığı iddiasıyla bu işlem veya eylemlerin farkına varıldığı veya farkına varılmış olması gereken tarihi izleyen günden itibaren 4734 sayılı Kanunda ihale usulüne göre düzenlenmiş sürelerde yapılması gerekmektedir. Şikayet başvurularında ihale iptallerine ilişkin özel bir düzenleme ayrıca yapılmamıştır.

Ancak, Kamu İhale Kurumuna yapılacak olan itirazen şikayet başvurularında ihalenin iptaline yönelik yapılacak olan başvurular belli şartlara bağlanmıştır. Buna göre ihalenin iptaline ilişkin işlem ve kararlardan, sadece şikayet ve itirazen şikayet üzerine alınanlar itirazen şikayete konu edilebilir ve bu kararlara karşı beş gün içinde doğrudan Kuruma başvuruda bulunulabilir.

Bu bağlamda ihalenin iptaline ilişkin şikayet başvurularının ilgili sürede olmak şartıyla her daim yapılabilmekte olup, ihalenin iptali kararlarından sadece aşağıda belirtilenler Kamu İhale Kurumu nezdinde itirazen şikayete konu edilebilir:

1. Şikayet başvurusu üzerine idare tarafından şikayet dilekçesinin kayıtlara alındığı tarih veya sonrasında herhangi bir nedenle idare tarafından alınan iptal kararları.
2. İtirazen şikayet üzerine Kurul tarafından başvurunun reddine veya düzeltici işlem belirlenmesine karar verildikten sonra idare tarafından alınan iptal kararları.
3. Herhangi bir şikayet veya itirazen şikayet başvurusu olmaksızın idare tarafından alınan ihalenin iptali kararlarına karşı Kuruma itirazen şikayet başvurusunda bulunulamayacağından, bu kararlar ancak idari yargı mercilerinde dava konusu edilebilir.