Yapım İşlerinde Yılın İlk Dört Ayında Yapılan İhalelerde Ciro Değerlendirmesi

4734 sayılı Kamu İhale Kanununun “İhaleye katılımda yeterlik kuralları” başlıklı 10’uncu maddesinde; İhaleye katılacak isteklilerden, ekonomik ve malî yeterlik ile mesleki ve teknik yeterliklerinin belirlenmesine ilişkin anılan kanun maddesinde belirtilen bilgi ve belgelerin istenebileceği, yeterlik kriterlerinin belirlenmesinin temel amacının ise ihale konusu işi yapabilecek nitelikteki isteklilerin ihalelere katılımını sağlamak olduğu ifade edilmiştir.

İsteklilerin ekonomik ve mali yeterlik ile mesleki ve teknik yeterliklerinin belirlenmesi için gerekli olan bilgi ve belgeler kanun maddesinde sayılmış olup, uluslararası ihale mevzuatına uygun olarak belirlenen bu belge ve bilgilerden hangilerinin kullanılacağının, işin niteliğine göre belirlenerek ihale dokümanında ve ilan veya davet belgelerinde belirtilmesi gerekmektedir.

Bu çerçevede Ekonomik ve malî yeterliğin belirlenmesi için;

1) Bankalardan temin edilecek isteklinin malî durumu ile ilgili belgeler,

İhalelere katılmada mali durumu göstermek üzere bankalardan temin edilen ve ekonomik ve mali yeterliği belirlemek için kullanılan “Banka Referans Mektubunun” yeterlik kriteri olarak istenilmesi, ilanı ve duyurusu 13.01.2023’ten sonra olan ihalelerde yürürlükten kaldırıldı.

2) İsteklinin, ilgili mevzuatı uyarınca yayınlanması zorunlu olan bilançosu veya bilançosunun gerekli görülen bölümleri, yoksa bunlara eşdeğer belgeleri, 
3) İsteklinin iş hacmini gösteren toplam cirosu veya ihale konusu iş ile ilgili cirosunu gösteren belgeler, istenebilmektedir.

Yapım İşlerinde Yılın İlk Dört Ayında Yapılan İhalelerde Ciro Değerlendirmesi Nasıl Yapılacak?

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin "İsteklinin iş hacmini gösteren belgeler" başlıklı 36'ncı maddesinde İş hacmini gösteren belgelerin isteklinin ihalenin yapıldığı yıldan önceki yıla ait;

a) Toplam cirosunu gösteren gelir tablosu,

b) Yapım işleri cirosunu gösteren belge, olduğu ifade edilmiştir.

Yaklaşık maliyeti eşik değerin üç katına kadar olan ve iş hacmini gösteren belgelerin istenildiği ihalelerde birinci fıkranın (a) ve (b) bentlerinde belirtilen her iki belgenin idarece istenilmesi zorunludur. Bu durumda isteklinin yeterlik kriterini sağladığını göstermek üzere ihaleden önceki yıla ait bu iki belgeden birini sunması yeterli olmaktadır.

Yaklaşık maliyeti eşik değerin üç katına eşit ve bu değerin üzerinde olan ihalelerde ise yalnızca Yapım işleri cirosunu gösteren belgenin sunulması gerektiğine yönelik düzenleme yapılabilir. Bu durumda isteklinin idarece istenilen ilgili belgeyi sunması gerekir.

İş hacmini gösteren belgelerin istenildiği durumlarda;

a) Açık ihale usulüyle yapılan ihaleler ile Kanunun 21 inci maddesinin (b) ve (c) bentlerine göre yapılan ihalelerde; isteklinin,

1. Toplam cirosunun, teklif ettiği bedelin % 25’inden,
2. Yapım işleri cirosunun ise teklif ettiği bedelin % 15’inden az olmaması,

b) Belli istekliler arasında ihale usulüyle yapılan ihalelerin ön yeterlik aşaması ile Kanunun 21 inci maddesinin (a), (d) ve (e) bentlerine göre yapılan ihalelerin yeterlik aşamasında; aday veya isteklinin,

1. Toplam cirosunun, yaklaşık maliyetin % 25’i ile % 35’i aralığında idarece belirlenen tutardan, 
2. Yapım işleri cirosunun ise yaklaşık maliyetin % 15’i ile % 25’i aralığında idarece belirlenen tutardan az olmaması, gerekir.

Yeterlik kriteri olarak bu kriterlerden herhangi birini sağlayan ve sağladığı kritere ilişkin belgeyi sunan istekli yeterli kabul edilir.

Yeterlik kriterleri ihalenin yapıldığı yıldan önceki yıl için sağlayamayanlar, ihalenin yapıldığı yıldan önceki yıldan başlamak üzere birbirini takip eden son altı yıla kadarki belgelerini sunabilirler. Bu takdirde, belgeleri sunulan yılların parasal tutarlarının ortalaması üzerinden yeterlik kriterlerinin sağlanıp sağlanmadığına bakılır.

İhale veya son başvuru tarihi yılın ilk dört ayında olan ihalelerde, bir önceki yıla ait gelir tablosunu sunmayanlar bakımından iki önceki yıl, ihalenin yapıldığı yıldan bir önceki yıl olarak kabul edilir. Bu gelir tablosu itibariyle yeterlik şartının sağlanamaması halinde ise, iki önceki yıl, ihalenin yapıldığı yıldan bir önceki yıl olarak kabul edilmek üzere son altı yıla kadarki gelir tabloları sunulabilir. Bu durumda gelir tabloları sunulan yılların parasal tutarlarının ortalaması üzerinden yeterlik kriterlerinin sağlanıp sağlanmadığına bakılır.

İdarece yalnızca yapım işleri cirosunu gösteren belgenin istenildiği ihalelerde, yeterlik kriterleri sağlayamayan isteklinin yapım işleri cirosuna ilişkin asgari tutarın yarısını sağlaması ve toplam ciro tutarının üçüncü fıkranın (a) bendinde sayılan ihalelerde teklif ettiği bedelin %40’ından veya üçüncü fıkranın (b) bendinde sayılan ihalelerde yaklaşık maliyetin % 15’i ile % 25’i aralığında idarece belirlenen tutarın iki katından az olmaması durumunda, yapım işleri ile ilgili ciro kriterinin sağlandığı kabul edilir. Bu durumda, isteklinin toplam cirosunu gösteren gelir tablosunu da teklif veya başvuru kapsamında sunması gerekir.

Yapım işleri cirosunu tevsik etmek üzere; yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavirce standart forma uygun olarak düzenlenen belge sunulur.

Toplam ciro; gelir tablosundaki brüt satışlar tutarından, satıştan iadeler, satış iskontoları ve diğer indirimlerin tutarları düşülmek suretiyle ulaşılan net satışlar tutarıdır.

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 174'üncü maddesine göre takvim yılından farklı hesap dönemi belirlenen aday ve isteklinin gelir tablosu için bu hesap dönemi esas alınır.

Gelir tablosunun, yeminli mali müşavir veya serbest muhasebeci mali müşavir ya da vergi dairesince onaylı olması zorunludur. Yabancı ülkede düzenlenen gelir tablosunun o ülke mevzuatına göre düzenlenmesi ve bu belgeyi düzenlemeye yetkili merci tarafından onaylanmış olması gereklidir.

İş ortaklığı olarak ihaleye katılan aday ve isteklilerde; iş hacmine ilişkin kriterlerin, her bir ortak tarafından iş ortaklığındaki hissesi oranında sağlanması zorunludur.

İsteklinin, ortak girişimin ortağı olarak taahhüdü altında devam eden yapım işlerinin gerçekleştirilen kısmının veya bitirdiği yapım işlerinin parasal tutarı, iş ortaklığındaki hissesi oranında, hesaplanır.

İsteklinin iş hacmi tutarının değerlendirilmesinde, kendi iş hacmi tutarı ile birlikte ortak olduğu ortak girişime/girişimlere ait iş hacmi tutarı da hissesi oranında dikkate alınarak toplanmak suretiyle toplam iş hacmi tutarı belirlenir. Bu durumda isteklinin iş hacmi tutarı kullanılan ortak girişimdeki/girişimlerdeki hisse oranını gösteren belgelerin de teklif kapsamında sunulması gerekmektedir.

İsteklikler tarafından iş hacminin beyanı ile ilgili sıklıkla yapılan hatalı bir değerlendirme bulunmaktadır.

Bu durum ihale tarihi yılın ilk dört ayında olan ihalelerde gelir tablosu için uygulanmakta olan ilk yıl kabulünden kaynaklanmaktadır. Özellikle ifade etmek gerekirse yapım işleri cirosunu gösteren belgenin (faturalar) düzenlenmesinde ilk yıl kabulünde değişiklik olmadığının bilinmesi gerekmektedir.

Örneğin; 2025 yılı şubat ayında yapılacak olan bir ihalede sunduğu Yapım İşleri Ciro Bilgileri Tablosunda 2024 yılı yapım işleri cirosu sıfır olarak belirtilen ancak 2023 ve 2022 yıllarına ait yapım işleri cirosu bulunan bir isteklinin yeterlik kriterlerini sağlayıp sağlamadığının tespiti için isteklinin 2024 yılı cirosu sıfır olarak kabul edilerek, 2024-2023-2022 yılları üzerinden son üç yılın ortalaması dikkate alınarak değerlendirme yapılacaktır. Ancak, Toplam cirosunu gösteren gelir tablosunun beyan edilmesi durumunda ilk yıl 2023 kabul edilerek 2023-2022 yılları üzerinden iki yılın ortalaması dikkate alınarak değerlendirme yapılacaktır.